PODSTAWOWE POJĘCIA

Co to jest narkotyk?

Narkotyk to środek wywołujący uzależnienie. Należy przy tym pamiętać, iż pojęcie to obejmuje zarówno substancje uzależniające o działaniu pobudzającym, np. środki psychostymulujące (amfetamina, kokaina) jak i o działaniu silnie hamującym (np. barbiturany, benzodiazepiny, alkohole, w tym alkohol etylowy) a także środki psychodysleptyczne (halucynogenne, np. LSD-25, meskalina, psylocybina).

Co to jest zespół uzależnienia?

Na zespół uzależnienia składają się takie zjawiska fizjologiczne, behawioralne* i poznawcze, kiedy zachowania związane z używaniem substancji uzyskują wyraźną przewagę nad innymi, które były charakterystyczne dla danej osoby.
Kiedy możemy rozpoznać zespół uzależnienia?

Najistotniejsze cechy i objawy zespołu uzależnienia to:
• silna potrzeba lub przymus używania substancji psychoaktywnej,
• utrata samokontroli w używaniu substancji psychoaktywnej (niemożność przerwania przyjmowania, utrata kontroli dawek),
• przyjmowanie substancji w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych (patrz niżej),
• wystąpienie zespołu abstynencyjnego po przerwaniu przyjmowania substancji,
• wzrost tolerancji (patrz niżej),
• charakterystyczny indywidualny sposób używania substancji,
• postępujące zaniedbywanie innych zainteresowań lub przyjemności na rzecz zdobywania i przyjmowania substancji uzależniającej,
• zażywanie środka mimo wyraźnych szkód fizycznych, psychicznych, społecznych, o których wiadomo, że mają związek z przyjmowaniem środka.

Jeśli stwierdzimy, że występują co najmniej trzy z powyższych objawów nieprzerwanie przez miesiąc w ciągu ostatniego roku, rozpoznajemy zespół uzależnienia.

Co to są objawy abstynenckie i zespół abstynencki?

Objawy abstynencyjne to zjawiska fizyczne i psychiczne wiążące się odstawieniem środków psychoaktywnych. Całość takich zjawisk charakterystycznych dla danego środka, nazywamy zespołem abstynencyjnym. Jego występowanie po odstawieniu narkotyku jest jednym z czynników potwierdzających uzależnienie. W sytuacji, gdy najbardziej nasilone są objawy somatyczne** (w przypadku opiatów m.in. biegunka, wymioty, bóle mięśni, wyciek z nosa, nadmierna potliwość) - mówi się o zależności fizycznej. Jeśli większe znaczenie mają dolegliwości psychiczne - mówi się o zależności psychicznej. W praktyce objawy są często ze sobą silnie powiązane, a ich wyraźne rozgraniczenie wydaje się być sztuczne. Najczęściej o zależności psychicznej mówimy w odniesieniu do środków, których odstawienie nie wywołuje wyraźnych zaburzeń somatycznych (np. marihuana).

Co to jest tolerancja na narkotyk?

Tolerancja na środki psychoaktywne polega na tym, że w celu uzyskania takich jak uprzednio efektów, konieczne jest zwiększenie przyjmowanej dawki. ________________________________________
• behawioralny - dotyczący zachowania
** somatyczny (soma - ciało) - dotyczący ciała (organizmu)

_{Opracowane na podstawie WOTRiPDU}

Jeżeli usłyszysz te nazwy w rozmowach swoich dzieci i ich znajomych nie wpadaj w panikę i nie traktuj ich jak potencjalnych narkomanów. Być może narkotyki pojawiły się w ich otoczeniu i warto na ten temat porozmawiać. Poniżej wymienione jest przykładowe słownictwo, jednak należy pamiętać, że slangowy język młodzieżowy jest niezwykle żywy i ciągle przybywają nowe określenia.

Akcesoria do używania narkotyków
• do palenia i wdychania: lufka, fifka, fifa, bongo (fajka wodna), srebro, folia
• dożylnie: sprzęt, strzykawka, igła, pompka, gary, garnki, łyżka
Handlarz narkotykami
o diler
Końcowa faza działania narkotyku
o zejście, zjazd, dół.
Miejsce handlu narkotykami
o bajzel ( np. Dworzec Centralny w Warszawie)
Narkotyki ogólnie
o towar, dragi, czady, materiał …
Narkotyki szczegółowo
o amfetamina: spid, proszek, proch, amfa, feta, setka (100 mg), witamina A,
o ecstazy: eska, bleta, piguła oraz nazwy własne tabletek, jak: UFO, Love, Superman, Mitsubishi, Vogel, Herz, Sonne, VW,
o grzyby halucynogenne: grzybki, psylocyby, psyfki, baluny,
o heroina: hera, hercia, helena, proszek, "kompot" (polska heroina),
o kokaina: koka, koks, gram, porcja, śnieg, charlie, biała dama, witamina C,
o konopie indyjskie (marihuana, haszysz): dżoint, skręt, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa, huana, marycha, maryśka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka,
o leki uspokajające i nasenne: dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguły, rolki, ziomki,
o LSD: kwas, kwach, kwasik, papierek, krysztatek, kamyczek, trip, ejsid, tejbs, listek, oraz nazwy własne bibułek z kolorowym nadrukiem np. Asterix,
o sterydy anaboliczne: koks, deka, wino, metka, mietek, omka, omen, prima, teściu,
o środki wziewne: solwent, rozpuchol, budzio.
Narkoman
o ćpun, grzejnik
Określenie osoby ze względu na rodzaj zażywanej substancji
o trawiarz, zielarz (palacz marihuany)
o brałniarz (palacz heroiny)
o klejarz (zażywający środki wziewne)
Porcja narkotyku
o działka, gram, giet, bit
o setka (np. 100 mg amfetaminy)
o cent (1 cm3 heroiny)
o gruda, linia, ścieżka
o kreska (porcja kokainy, amfetaminy)
Stan po zażyciu
o kop, jazda, trzepanie, odlot, odjazd, podróż, kręcenie, śmiechawa, trip
Stan związany z odstawieniem narkotyku
o głód, być na głodzie, skręt, absta
Zażyć narkotyk
o ogólnie: ćpać, brać, grzać, przygrzać, nagrzać się, zapodać, nawalić się, przyhajcować, rąbnąć sobie
o dożylnie: dawać w kanał, wjechać, pukać, huknąć, cyknąć
o palić: jarać, najarać się, spalić, przypalić, upalić się, kopcić, palić fifę,
o wciągać do nosa (amfetaminę, kokainę): snifować, zasnifować,
o wziewnie: kirać, kleić się, dmuchać, przydmuchać, buchać
Zaburzenia psychiczne po zażyciu narkotyków
o łapać paranoję, łapać flesze, łapać haluny
Zażywać nałogowo
o być w ciągu, grzać
________________________________________ Najczęstszymi powodami sięgania u dzieci i młodzieży po narkotyki są:
1. Ciekawość.
2. Presja kolegów i koleżanek.
3. Aspirowanie do dorosłości.
4. Niezadowolenie z siebie i swojego życia.
5. Konflikty i napięcia wewnętrzne.
6. Problemy w szkole lub w domu.
7. Robienie na przekór dorosłym.
8. Brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu.

________________________________________

Co możesz zrobić, aby Twoje dziecko nie sięgało po narkotyki
Znajdź wolny czas dla swojego dziecka. Wykorzystaj te chwile, aby jak najczęściej:
o okazywać dziecku ciepło i czułość,
o rozmawiać, nie unikać trudnych tematów,
o słuchać uważnie i nie lekceważyć jego problemów,
o służyć radą i być, kiedy Cię potrzebuje,
o nie oceniać i nie porównywać z innymi,
o nie wyśmiewać, nie krytykować,
o nie stawiać zbyt wysokich wymagań i pomagać uwierzyć w siebie,
o doceniać starania i chwalić postępy,
o być przykładem i autorytetem,
o uczyć podstawowych wartości, pamiętając, że ważniejsze jest co robisz, a nie co mówisz,
o poznawać przyjaciół swojego dziecka,
o zawsze wiedzieć, gdzie jest i co robi Twoje dziecko,
o wyrażać zdecydowanie negatywną postawę wobec narkotyków.
________________________________________
Pierwsze próby z narkotykami dziecko zwykle starannie ukrywa przed dorosłymi. Wszelkie niepokojące zmiany będzie Ci pewno łatwiej zauważyć, jeśli masz z dzieckiem dobry kontakt, wiele ze sobą rozmawiacie i dużo czasu spędzacie razem.
Pamiętaj jednak, że niektóre zachowania i postawy mogą mieć inne przyczyny, takie jak kłopoty szkolne lub rodzinne, zranione uczucia, niepowodzenia w kontaktach z rówieśnikami i wiele innych, które należy traktować równie poważnie i starać pomóc dziecku je rozwiązać.

Na co powinieneś zwrócić uwagę:

Zachowanie
Zwróć uwagę na zachowanie Twojego dziecka. Powinny zaniepokoić Cię wszelkie radykalne zmiany w jego sposobie bycia, a zwłaszcza:
• huśtawka nastrojów, naprzemienne ożywienie i ospałość,
• nadmierny apetyt lub brak apetytu,
• porzucenie dotychczasowych zainteresowań,
• kłopoty w szkole (słabsze oceny, konflikty z nauczycielami, wagary),
• izolowanie się od innych domowników,
• zamykanie się w pokoju, niechęć do rozmów,
• zamykanie swojego pokoju na klucz, akcentowanie potrzeby prywatności
• częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza,
• wypowiedzi zawierające pozytywny stosunek do narkotyków,
• zmiana grona przyjaciół, zwłaszcza na starszych od siebie,
• krótkie rozmowy telefoniczne prowadzone półsłówkami,
• późne powroty lub nagłe wyjścia z domu,
• bunt, łamanie obowiązujących w domu zasad,
• kłamstwa, wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu,
• powtarzające się zgłaszanie przez dziecko zagubień lub kradzieży przez rówieśników drobnych sum pieniędzy,
• kłopoty z koncentracją,
• zmiany w porach spania,
• nadmierne reakcje na krytykę lub niewielkie nawet niepowodzenia.

Wygląd zewnętrzny
• nowy styl ubierania się,
• szybkie wychudzenie lub nagły wzrost masy,
• przewlekły katar, krwawienie z nosa,
• zaburzenia pamięci oraz toku myślenia,
• przekrwione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice nie reagujące na światło,
• bełkotliwa, niewyraźna mowa,
• brak zainteresowania swoim wyglądem i nieprzestrzeganie zasad higieny,
• słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania,
• ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie, "gęsia skórka".

Narkotyki lub przybory do ich używania
• fifki, fajki, bibułki papierosowe
• małe foliowe torebeczki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub suszem
• kawałki opalonej folii aluminiowej, łyżka
• znaczki, białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami
• leki bez recepty
• tuby, słoiki, foliowe torby z klejem
• igły, strzykawki
UWAGA!
• Nie wszystkie z wymienionych objawów muszą się pojawić.
• Dopiero pojawienie się kilku z wymienionych objawów może wskazywać na narkotyki.
• Jest mało prawdopodobne, żeby wszystkie objawy wystąpiły jednocześnie.
• Im głębsza faza uzależnienia, tym objawy choroby są bardziej widoczne, wynikają z utraty kontroli nad braniem środków odurzających. Wzrasta ryzyko przedawkowania i śmierci.

Tzw. test oczny
Dzieci, zwłaszcza w początkowej fazie uzależnienia, starają się maskować. Ukrywają narkotyki i przybory do ich zażywania. Wietrzą często swój pokój, używają kadzidełek, odświeżaczy. Zdradzają je jednak oczy.
Jako rodzice musimy zwracać uwagę na oczy swojego dziecka. One powiedzą nam wiele.
Obserwacja ogólna oczu (w warunkach oświetlenia pokojowego).

Jeśli zauważysz u swojego dziecka:
• zaczerwienienie spojówek,
• łzawienie,
• opadnięcia powieki (zakrywa od góry więcej niż 2 mm rogówki),
• zaczerwienienie brzegów powiek,
• nadmierne rozszerzenie źrenicy (średnica ponad 6 mm),
• nadmierne zwężenie źrenicy (średnica poniżej 3 mm),

Może to być sygnał, że w grę wchodzić mogą narkotyki. Ostrzeżeniem może być również używanie przez Twoje dziecko kropli do oczu (jeśli wiesz, że ma zdrowe oczy). Młodzi często w ten sposób maskują ww. objawy "brania".
Jeżeli w trakcie obserwacji ogólnej oczu dziecka
zauważysz coś podejrzanego, zastosuj prostą metodę badania oczu:

Reakcja źrenic na światło
Skieruj światło latarki kolejno na poszczególne oczy dziecka. Jeśli reakcja źrenic na światło jest nienaturalnie powolna, coś jest nie tak.
Obserwacja oczopląsu
Poruszaj palcem przed oczami dziecka. Zatrzymaj palec nieruchomo na kilkanaście sekund. Jeśli zauważysz oczopląs gałek ocznych lub ich drgania podczas wpatrywania się w nieruchomy palec, może to być objaw zażywania narkotyku.
Obserwacja zbieżności oczu
Przesuwaj palec z odległości ok. 20 cm do czubka nosa i przytrzymaj go dotykając do nosa dziecka przez ok. 5 sek. Jeśli dziecko nie potraci śledzić ruchu palca, może to być niepokojący sygnał.


Składniki testu Metoda badania Główne objawy
Ocena ogólna
obserwacja oczu w warunkach oświetlenia pokojowego
zaczerwienienie spojówek, łzawienie, opadnięcie powieki, zaczerwienienie brzegów powiek
Rozmiary źrenic ocena szerokości źrenic (test jest dodatni, gdy w oświetleniu pokojowym średnica węższa niż 3 mm lub szersza niż 6 mm)
rozszerzenie źrenicy, zwężenie źrenicy
Reakcja źrenic na światło
kierujemy światło latarki kolejno na każde oko leniwe zwężenie lub brak zwężenia pod wpływem światła
Obserwacja oczopląsu
polecamy wodzenie oczami za palcem w płaszczyźnie poziomej i pionowej
oczopląs gałek ocznych w jednej lub w każdej pozycji, niemożność wpatrywania się w nieruchomy palec bez drgań gałek ocznych
Obserwacja konwergencji
(ruchu zbieżnego gałek ocznych) przesuwamy palec z odl. 15 cm do czubka nosa z poleceniem śledzenia ruchu palca i utrzymujemy palec przy czubku nosa około 5 sek. niemożność śledzenia ruchu palca obydwoma oczami, brak ruchu zbieżnego, jednego lub obydwu oczu, niemożność utrzymania konwergencji przez 5 sek.


opracowano na podstawie artykułu
"Test oczny ..." Jerzego Toczołowskiego i Jacka Ciechana
zamieszczonego w czasopiśmie "Medicus" nr 3/98.