Mydło od połowy XIX wieku do lat pięćdziesiątych XX wieku było jednym z najpowszechniej stosowanych i zarazem najprostszych, najtańszych preparatów wykorzystywanych do zwalczania nadmiaru szkodników i chorób grzybowych w uprawach ogrodniczych, sadowniczych i polowych.
W drugiej połowie XX wieku wyparły mydło, jako środek ochrony różne preparaty chemiczne, najpierw słynne DDT (popularny w Polsce Azotoks), później jeszcze wiele innych. Gdy odkryto jak wielkim zagrożeniem dla środowiska oraz zdrowia ludzi i zwierząt są niektóre chemiczne trucizny - początkowo uznawane za dobrodziejstwo dla ludzkości - ponownie zwrócono się do dawniej stosowanych, znacznie bezpieczniejszych środków i preparatów, w tym mydła. Największym propagatorem ponownego jego wykorzystania w ochronie roślin stal się ruch rolnictwa i ogrodnictwa ekologicznego.
Zastosowanie szarego mydła potasowego w ogródku
Szare mydło potasowe działa zabójczo na szkodniki. Doskonale radzi sobie z mszycami i owadami miękkoskórnymi, gdyż zatyka on ujścia przewodów powietrznych na powierzchni ciała insektów i osusza oskórek, wskutek czego słońce wysusza i zabija owady. Oprysk wykonany z szarego mydła pozwala w naturalny sposób walczyć ze szkodnikami. By przekonać się o jakości szarego mydła, można zrobić proste doświadczenie. Wystarczy rozpuścić w wodzie odrobinę mydła i gdy roztwór będzie przezroczysty, bez widocznego osadu, mydło nadaje się do użycia. Średnio należy użyć od 1 do 3 łyżek szarego mydła rozpuszczonych w 4 l wody. Inna proporcja to 150-300g na około 10 l gorącej wody. Po ostudzeniu pryska się roztworem nie rozcieńczonym. Oprysku nie należy stosować w czasie kwitnienia roślin.
Zwalcza i przeciwdziała mszycom
Do zwalczania mszyc z róż i bylin skuteczny jest prosty środek wykonany z 2 małych, posiekanych cebul, 3 średniej wielkości i drobno posiekanych ząbków czosnku, 1 łyżki szarego mydła i 3 szklanek wody. Mydło rozpuścić w wodzie i połączyć pozostałymi składnikami. Najlepiej je wszystkie zmiksować. Odsączyć od powstałej papki płyn. Przelać go do ręcznego spryskiwacza i zamgławiać rośliny, gdy widać pierwsze mszyce. Płyn działa odstraszająco i redukuje ilość mszyc na roślinach. Płyn stosować raz w tygodniu.
Mydlana herbatka na mszyce
By pozbyć się i odstraszyć mszyce z roślin, warto zrobić prostą „herbatkę”. Należy przygotować 1/4 szklanki płatków z suszonego korzenia pietruszki, albo 1 szklankę świeżego korzenia z natką, 1 łyżkę posiekanego czosnku może być z łuską,1/2 łyżki szarego mydła i 1,5 szklanki wody. Wszystkie składniki (bez mydła) należy wymieszać i podgotować na małym ogniu pod przykryciem, kilka minut, tak aby korzeń pietruszki i czosnek oddały swoje aromaty. Płynu powinno zostać około 1 szklanki. Wywar ostudzić i dodać mydło rozpuszczone w niewielkiej ilości letniej wody. Powstały roztwór wykorzystywać do opryskiwania w proporcji: 1/4 szklanki na wiadro wody (około 10 l).
Na mszyce kapuściane
Gdy na liściach kapusty pojawiają się delikatne ścieżki, liście są poskręcane, pokryte śluzem i widać niewielkie owady po wewnętrznej stronie liści warto zastosować oprysk z mydła szarego. Należy mydło rozpuścić w wodzie i spryskać silnym strumieniem chore liście kapusty. Szkodniki powinny wyginąć, jeżeli nie uda się to za pierwszym razem, czynność należy powtórzyć po 7 dniach, by mieć 100% pewność, że mszyca wyginęła.
Mydło odstraszy nieproszonych gości
Intensywnie pachnące mydło może być doskonałym i prostym repelentem (środkiem odstraszającym zwierzęta i owady). Warto zastosować je we własnym ogródku. Kostki mydła wystarczy pokroić na pół lub ćwiartki, owinąć w papier lub włożyć do papierowych torebek, zrobić małe otwory, by wydzielał się zapach i porozwieszać w ogrodzie na wysokości około 1,30-1,60 m co około 2-3 metry. By ochronić torebkę z mydłem przed deszczem, warto od góry osłonić ją kawałkiem folii lub innym nieprzemakalnym tworzywem.
Woda z mydłem na mszyce i przędziorki
Najprostszym środkiem do zwalczania mszyc i przędziorków z roślin jest spryskanie ich wodą z rozpuszczonym, szarym mydłem. Warto to wykonać spryskiwaczem, przyłożonym jak najbliżej rośliny, tak aby strumień był silny. Czynność można powtarzać kilka razy.
Uprawa roślin doniczkowych
Na przędziorki pojawiające się na roślinach i ziołach doniczkowych, np. na tymianku najlepsze jest stosowanie oprysku z mydła szarego. Roztwór wykonujemy tak samo jak w przypadku ogólnego przepisu na oprysk.
Kąpiel w mydle na chrząszcze
Na większości upraw pojawiają się metaliczno niebieskie lub zielone chrząszcze, chrabąszcze i ich larwy. By skutecznie się ich pozbyć, wystarczy rano strzasnąć je z roślin i utopić w wodzie z rozpuszczonym szarym mydłem.
Mikstura odstraszająca owady
Na niepożądane owady dobra bywa mikstura sporządzona ze zmiksowanego czosnku, szczypiorku lub cebuli. Można te składniki zmiksować razem, wtedy działanie będzie mocniejsze. Do zmiksowanej papki należy dodać wody, najlepiej dolać jej tyle ile mamy papki. Do wszystkiego dodać łyżeczkę rozpuszczonego w letniej wodzie mydła. Mydło sprawi, że oprysk będzie lepiej przylegał do roślin i dłużej na nich zostanie, także zniszczy ono cześć juz żerujących szkodników.
Oprysk z bylicy
Dawniej zielem bylicy zawieszonym w oborach odpędzano różne owady. Również ochroną bydła, koni było nacieranie i lekkie smaganie zwierząt bylicą. Na ślimaki, świerszcze, muchy domowe, mszyce i wiele innych owadów o miękkich ciałach dawniej polecano również opryski wykonane z ziela bylicy piołunu. Wystarczy zebrać ziele, wysuszyć w cieniu i z wysuszonych liści, na małym ogniu zagotować i zrobić wywar. Wywar należy rozcieńczyć w stosunku 1 część wywaru na 4 części wody. W każdym litrze letniego płynu warto rozpuścić 1 łyżkę szarego mydła i takim roztworem opryskać miejsca, rośliny które chcemy ochronić przed żerowaniem szkodników. Odwarem także można ograniczać już żerujące szkodniki.
Opryski mydła z chrzanem
Innym prostym preparatem odstraszającym owady jest wywar z liści chrzanu. Pokrojone liście zalać wrzącą wodą. Pozostawić na kilkanaście minut. Odcedzić. Wtedy do letniego płynu na każdy litr dodać 4 łyżki szarego mydła. Potem rozcieńczyć odwar z wodą w proporcji na 1 litr odwaru dodać 3-4 litry wody. Opryskiwać miejsca które pragniemy chronić lub już zaatakowane.
Mikstury z selera i mięty
W podobny sposób jak z chrzanu można sporządzać mikstury z liści selera i ziela mięty. Dla wzmocnienia ich działania można dodać też pokrojonego szczypioru cebuli, czosnku a także liści chrzanu.
Mydlana aromatyczna herbata na szkodniki
Zmieszać razem po pół szklanki liści kocimiętki ( jeżeli nie mamy to mięty nawodnej, pieprzowej lub innej), liści czosnku, liści pora, zielonej cebuli lub szczypiorku. Dodać do tego trochę pokrojonych liści chrzanu, papryki, pomidora, bylicy, estragonu lub innych aromatycznych ziół. Wszystko zagotować na małym ogniu pod przykryciem w dwu litrach wody. Odstawić do wystudzenia. Odcedzić. Dodać do płynu 3-4 łyżki szarego mydła. Rozmieszać. Pozostawić do czasu aż mydło się rozpuści. Przed użyciem rozcieńczyć biorąc szklankę mikstury na dwa litry wody.
Kąpiel spirytusowo-mydlana
By pozbyć się mszyc, miseczników, tarczników, wełnowców oraz bawełnicy korówki wystarczy przyrządzić miksturę wykonaną z 200g mydła rozpuszczonego w gorącej wodzie (można podgrzać od razu 10 l lub w mniejszej ilości rozpuścić mydło, a potem połączyć z resztą wody). Do wody z mydłem dodać około 300 ml czystego spirytusu (dawniej oczywiście stosowano też spirytus przemysłowy). Takim roztworem należy opryskać szkodniki.
Emulsja mydlana z czosnkiem
Zmiażdżyć lub bardzo drobno pokroić około 15 dag czosnku można z łuskami. Zalać w zamkniętym litrowym słoiku mieszaninę 5 łyżkami oleju roślinnego. Odstawić na 2-3 doby. Potem zalać wszystko do pełna letnia wodą w której wcześniej rozpuszczono 10 g mydła szarego. Zamknąć szczelnie słoik i dokładnie wymieszać dosyć silnie nim wstrząsając. Potem miksturę przefiltrować przez dosyć gęstą gazę, tak by pozostały w niej resztki czosnku. Dobrze odcedzić. W anglosaskim ogrodnictwie podobną miksturą odstraszano i zwalczano kiedyś różne szkodniki również ślimaki.
Emulsja mydlano-naftowa
Poniższe dwie receptury pochodzą z poradnika dla sadowników wydanego w okresie II wojny światowej. Do walki z owadami ssącymi, jak mszyce oraz miodówka jabłoniowa, używa się emulsji naftowej, którą sporządza się w sposób następujący: w 1 litrze wrzącej wody rozpuszcza się 300 g szarego mydła. Do tego wlewa się 1 litr nafty i miesza, tworząc zawiesinę. Powstały płyn zalewa się jeszcze 1 litrem wrzącej wody, powoli, nieustannie mieszając. Powstały płyn wlewamy do 50 l beczki wody, najlepiej deszczowej, gdyż jest miękka i ponownie miesza. Po ostudzeniu natychmiast stosujemy do zwalczania mszyc, gdyż po kilkunastu godzinach emulsja traci swe właściwości mszycobójcze i jest szkodliwa dla roślin.
Odwar tytoniowy z szarym mydłem
Odwar sporządza się z taniego gatunku tytoniu np. machorki lub pyłu tytoniowego w sposób następujący: 400 g machorki lub 600 g pyłu tytoniowego zalać jednym wiadrem wody (10 l) na noc. Następnego dnia gotować tytoń z wodą, na wolnym ogniu przez około 2 godziny. Po ostudzeniu przecedzić przez szmatkę. Do powstałego wyciągu dodać 2 wiadra (20 l) wody. Osobno w ciepłej wodzie rozpuścić szare mydło około 200 g. Jak mydło się rozpuści dodać jeszcze kolejne 2 wiadra wody (20 l). By wzmocnić odwar można dodać 1 litr denaturatu. Wszystkie składniki połączyć i wykonać oprysk. Preparat stosować trzeba bardzo ostrożnie gdyż jest stosunkowo mocno toksyczny.
Magdalena Przybylak-Zdanowicz i Zbigniew Przybylak
Artykuł pochodzi z 22(3/2008) numeru Eko Arki
