Domy z konopi !
W dniach 21-22 czerwca 2013 roku w Krakowie-Tyńcu, w siedzibie Spółdzielni Socjalnej Ekocentrycy, odbyły się wykłady i warsztaty praktyczne, dotyczące technologii budowy domów z konopi.
W zajęciach uczestniczyła grupa ok. 30 osób – z całej Polski (w tym również autor niniejszego tekstu), a także kilku gości zagranicznych – wszyscy wyjątkowo pozytywnie „zakręceni”.
Wykłady i warsztaty prowadził prof. Tom Woolley z Irlandii Płn., architekt, specjalista tzw. „zielonego budownictwa”, niezależny ekspert od ekologicznych technologii budowlanych, autor książek „Green Building Handbook” oraz „Natural Building”, m.in. członek założyciel the Alliance for Sustainable Building Products (Sojuszu Zrównoważonych Produktów Budowlanych). Jest zdecydowanym fanem konopnego betonu – w Irlandii zbudował z tego tworzywa dom na własne potrzeby. Zresztą w Anglii, Szkocji i Północnej Irlandii jest realizowanych obecnie kilkanaście dużych przedsięwzięć budowlanych w tej technologii w ramach The Renewable House Programme, wspieranych bardzo mocno przez brytyjski rząd.
Uznałem, że temat jest na tyle ciekawy, że warto podzielić się poznaną wiedzą z szerszym gronem. Chodzi przecież o przyjazne dla przyrody budownictwo, o dom dla każdego – zdrowy, ciepły i relatywnie niedrogi zarówno w wykonaniu jak i późniejszej
eksploatacji. Przejdźmy więc do meritum…
Od razu zastrzeżenie – będziemy mówić o konopiach przemysłowych, zawierających poniżej 0,2%THC, a nie narkotycznych o zawartości powyżej 0,2%THC.
Konopie siewne (Cannabis sativa) już ponad 5000 lat temu miały bardzo szerokie zastosowania – m.in. Chinach ich włókna używano do wyrobu odzieży, sznurów i lin, a nasiona służyły jako lekarstwo i pożywienie. W Europie konopie przeżywały okres świetności zwłaszcza w XIX. Były powszechnie uprawiane w celu pozyskania między innymi oleju oświetleniowego, papieru, tkanin, artykułów spożywczych, kadzideł oraz lekarstw, mają wyjątkowo szerokie zastosowania – w przemyśle włókienniczym (w tym odzieżowym), olejarskim, żywnościowym, farmaceutycznym. W Polsce największy obszar uprawy konopi wynosił 30 tys. ha – w 1960 r., natomiast w 2001 r. zaledwie około 200 (dwieście) ha, zaś w 2004 ok. 910 ha (dziewięćset dziesięć). Biorąc pod uwagę wszechstronność zastosowania konopi i możliwości polskiego rolnictwa Polska mogłaby być potęgą w dziedzinie produkcji zarówno tej rośliny jak i wszelkich wyrobów z niej pozyskiwanych. Ale to już nieco inny temat, podobnie jak uwarunkowania prawne uprawy konopi w Polsce. My zajmiemy się teraz konopiami wyłącznie jako materiałem budowlanym.
W wyniku przerobu słomy konopnej uzyskujemy przeciętnie ok. 25÷30% włókna i ok. 75÷70% paździerzy. Przy wydajności zbioru słomy konopnej w ilości ok. 10t/ha można więc uzyskać ok. 7 ton paździerzy. I te paździerze stanowią podstawę konopnego betonu, który można wyprodukować samemu. Po prostu miesza się paździerze z wapnem i wodą, a niekiedy dodaje się niewielką ilość piasku i cementu.
Podstawowe elementy budowania są proste:
-wykonanie ław i fundamentu,
-zabezpieczenie ich przed wilgocią,
-wykonanie drewnianego szkieletu oraz dachu,
-położenie odpowiednich instalacji,
-przygotowanie zdejmowanych szalunków
-wypełnianie szalunków (otaczanie szkieletu) masą konopno-wapienną,
-wykonanie elewacji w postaci tynków wapiennych („oddychających”)
Zalety konopnego betonu:
-bardzo dobre właściwości izolacyjne – niski współczynnik przewodzenia ciepła U*:
-przy grubości ściany 300 mm – 0,23 W/m2K
-przy grubości ściany 500 mm – 0,18 W/m2K
-wysoka akumulacja ciepła (autoregulacja temperatury),
-brak mostków cieplnych (konstrukcja szczelna termicznie),
-doskonałe zdolności izolacji akustycznej,
-wysoka paroprzepuszczalność, czyli zdolność pochłaniania dużych ilości wilgoci i oddawania jej w okresie suszy (autoregulacja wilgotności, „oddychające” ściany),
-wysoki stopień pochłaniania dwutlenku węgla – ok. 108 kg czystego węgla/m3 (konopny dom przyczynia się do zmniejszenia -zawartość CO2 w atmosferze dzięki wchłanianiu tego gazu przez rośliny podczas ich wegetacji, a także zmniejsza emisję dwutlenku dzięki niewielkiemu zapotrzebowaniu na ogrzewanie w okresie eksploatacji),
-świetna konserwacja drewna,
-absolutna odporność na zagrzybienie (pleśń),
-wolne od chemikaliów,
-duże walory prozdrowotne (zwłaszcza antyalergiczne) ze względu na tzw. „czyste” materiały – wapień i paździerze konopne zawierające znaczne ilości pierwiastka życia – krzemu, bardzo wysoka ognioodporność (materiał praktycznie niepalny) – 1 godz./100mm
-odporność na kolonizację przez insekty i gryzonie,
-prostota wykonywania prac budowlanych,
-relatywnie tani jako materiał budowlany,
-brak potrzeby wykonywania dodatkowego ocieplenia ścian,
-lżejszy od tradycyjnych materiałów budowlanych,
-łatwość ewentualnej obróbki mechanicznej – daje się ciąć jak drewno,
-łatwość wykonywania wszelkich adaptacji,
-elastyczność wykonywania – możliwość wykonania prawie każdego kształtu,
-przyjazny dla środowiska – każdy niepotrzebny element wykonany z konopnego betonu można rozkruszyć i użyć np. jako nawóz,
-bardzo szerokie możliwości wykorzystania – konstrukcje domów mieszkalnych parterowych i piętrowych, budynków przemysłowych i wszelkich innych,
-możliwość łatwego wykonywania renowacji starych budynków,
trwałość.
Procesy zachodzące w materiale konopie-wapno-woda (konopny beton):
wapno otacza kawałki paździerzy pozostawiając powietrzne pory (tubule konopne) decydujące o wysokim stopniu izolacyjności materiału, woda+wapno wypełniają dokładnie wszystkie przestrzenie pomiędzy kawałkami paździerzy łącząc je ze sobą,
woda jest wchłaniana przez wapno i paździerze,
wiązanie i twardnienie wapna zachodzi w wyniku krystalizacji zaprawy wapiennej (konopnego betonu) tracącej wodę oraz przez karbonizację (uwęglanie), czyli łączenie się wapna z dwutlenkiem węgla (woda odgrywa rolę katalizatora), w efekcie czego zaprawa nieodwracalnie twardnieje zamieniając się w węglan wapnia, czyli wapień – skałę wapienną, w której zamknięte są paździerze konopne.
Praca z szalunkami:
Szalunki przygotowuje się zazwyczaj ze sklejki grub. 12 mm (rzadziej 6 mm) i wysokości 60 cm. Zakłada się je stopniowo na konstrukcję szkieletową, wypełnia konopnym betonem, ubija i zdejmuje po ok. 1÷4 godzinach. Szalunek należy zdejmować więc dość szybko – po ok. 12 godzinach nie da się go już usunąć.
Przygotowanie konopnego betonu:
wymieszać dokładnie w betoniarce (mieszalniku) suche wapno hydratyzowane z paździerzami i niewielką ilością cementu w proporcji ok. 1 kg wapna : 1,75 kg paździerzy : 0,1 kg cementu (maksymalnie 10% w stosunku do ilości wapna), dodać wodę – w proporcji do powyższego – w ilości 1,75 kg (l) i wymieszać.
Gęstość (masa właściwa) tak przygotowanej masy powinna wynosić ok. 300÷330 kg/m3, czyli 1 m3 mokrej masy powinien zawierać ok.:
70 kg wapna hydratyzowanego (ang. Lime – wapno),
130 kg konopnych paździerzy (ang. Hemp – konopie),
100 kg wody
5 kg cementu.
Nasze zajęcia warsztatowe nie były prowadzone jak na typowej budowie, gdzie obowiązuje ścisła organizacja pracy, rygory technologiczne, są do dyspozycji typowe narzędzia i urządzenia budowlane itd. Oprócz tego dysponowaliśmy dwoma rodzajami paździerzy konopnych – uzyskanymi we własnym zakresie oraz przekazane w darze przez firmę STEICO z Czarnkowa. Stąd zauważalne różnice w jakości wykonania ścian (zdjęcie poniżej – zaprawa w szalunku).
Dlaczego warto stosować odpowiedni łącznik (spoiwo) oraz jakie proporcje należy stosować przy przygotowywaniu konopnego betonu – o tym mówi prof.
Tom Woolley podczas warsztatów w siedzibie Spółdzielni Socjalnej Ekocentrycy
Film: Warsztaty „Ekocentryczne”
www.youtube.com
Linki do filmów Domy z konopi:
Hempcrete Hemp Building
Spray Applied Hempcrete
Building with Hempcrete
Cz. 1. prof. Tom Woolley
Cz. 2. prof. Tom Woolley
www.youtube.com
www.youtube.com
www.youtube.com
hempmaterials.com/hempcrete
Galerie:
www.limecrete.co.uk
The House That Hemp Built Promo (Early Draft)
„Ekologiczny dom z konopi”
„Dom z wykorzystaniem konopi”
„Ściany z konopi – ekologiczne i 7 razy mocniejsze od betonu”
Budowanie z konopi i wapna – krok po kroku